W 2012 r. firma GMV rozpoczęła projektowanie i wdrażanie systemu Eurosur na potrzeby agencji Frontex. EUROSUR to wielofunkcyjny system mający na celu zapobieganie przestępczości transgranicznej i nielegalnej imigracji oraz pomoc w ochronie życia imigrantów i granic zewnętrznych Unii Europejskiej.

System Eurosur ma na celu zapewnienie zdolności wymiany informacji w czasie zbliżonym do rzeczywistego, gwarantując współpracę poszczególnych krajowych organów kontroli granicznej i agencji Frontex, zwiększając ich świadomość sytuacyjną i zdolność reagowania oraz zapewniając wspólną odpowiedź na oczekujące wyzwania.

Projekt Eurosur został zainicjowany dnia 2 grudnia 2013 r. i stał się jedną z głównych wartości, jaką dysponuje agencja Frontex w procesie zarządzania europejskimi granicami zewnętrznymi. W pierwszej fazie system ten został wdrożony w pierwszych 19 krajach należących do strefy Schengen i posiadających zewnętrzne granice lądowe lub morskie. Na drugim etapie wdrażania pozostałe 12 uczestniczących państw członkowskich (PC) przyjęło tenże system dnia 1 grudnia 2014 r.

Eurosur to system rozproszony, składający się z sieci węzłów (kombinacji urządzeń sprzętowych i aplikacji oprogramowania), zaimplementowanych w Krajowym Centrum Koordynacyjnym (CCN) utworzonym w każdym państwie członkowskim. Każde CCN zrzesza organy odpowiedzialne za kontrolę graniczną w danym państwie członkowskim, a jego misją jest koordynacja działań w zakresie ochrony granic na poziomie krajowym oraz pełnienie funkcji ośrodka wymiany informacji. W tym celu Eurosur udostępnia użytkownikom CCN bezpieczne adresy e-mail, wideokonferencje i spersonalizowaną aplikację Eurosur do wymiany informacji dotyczących ochrony granic.

Poszczególne węzły są ze sobą wzajemnie połączone, tworząc wspólną Sieć Komunikacyjną Eurosur-u (SKE). Każde CCN zbiera lokalne i krajowe informacje o incydentach, jakie mają miejsce na granicach państw członkowskich, i wprowadza je do aplikacji Eurosur, działającej w węźle (w sposób ręczny bądź poprzez graficzny interfejs użytkownika lub automatycznie poprzez interfejs integracyjny sieci), tworząc krajowy obraz sytuacji. CCN decyduje, jakie informacje udostępniać i komu, tworząc w ten sposób wspólnoty interesów z innymi państwami członkowskimi i agencją Frontex.

W oparciu o te dane i dodając informacje pochodzące z innych źródeł bezpośrednio zintegrowanych z EUROSUR, Frontex generuje europejski obraz sytuacji oraz wspólny przedgraniczny obraz sytuacji, koncentrując się na obszarach spoza strefy Schengen i granic Unii Europejskiej. Te dwa obrazy zawierają informacje o wydarzeniach, które mają obecnie miejsce na granicach UE, a także o prowadzonych działaniach i analizach operacyjnych, i są udostępniane państwom członkowskim za pośrednictwem Sieci Komunikacyjnej Eurosur-u. Umożliwia to ciągłą obserwację zewnętrznych granic lądowych i morskich UE, granic powietrznych państw członkowskich oraz wewnętrznych punktów granicznych.

Ponadto system Eurosur bezproblemowo integruje się z Połączonymi Usługami EUROSUR-u - pakietem usług świadczonych centralnie przez agencję Frontex we współpracy z Europejską Agencją Bezpieczeństwa Morskiego (EMSA) i Centrum Satelitarnym Unii Europejskiej (EUSC). Usługi te obejmują automatyczne śledzenie i zdolność wykrywania statków oraz funkcje oprogramowania do przewidywania pozycji statków lub opracowywania dokładnych prognoz meteorologicznych i oceanograficznych. Procedura Połączonych Usług Eurosur-u za pośrednictwem EUROSUR umożliwia państwom członkowskim dalsze doskonalenie świadomości sytuacyjnej, ułatwiając dostęp do najnowocześniejszych technologii i pomagając w ograniczaniu powielania wysiłków i kosztów.

Poprzez analizę wszystkich tych informacji w czasie rzeczywistym organy krajowe odpowiedzialne za ochronę granic lądowych, morskich i powietrznych (straże graniczne, straż przybrzeżna, policja, organy celne, marynarka wojenna itp.) oraz Europejski Korpus Straży Granicznej i Przybrzeżnej (Frontex) mogą interweniować w zależności od przypuszczalnych konsekwencji danej sytuacji, takiej jak np. ruch imigrantów wykryty w pobliżu granic zewnętrznych. Eurosur umożliwia również szybką wymianę informacji między organami nadzorczymi a organami poszukiwawczo-ratowniczymi.

W grudniu 2018 r. System Eurosur otrzymał tymczasowe zezwolenie na eksploatację (IATO) jako europejski system opatrzony klauzulą tajności EU RESTRICTED. W tym momencie Sieć Komunikacyjna Eurosur-u została skutecznie przekształcona w sieć tajną. Od tego czasu SKE jest upoważniona do przechowywania i wymiany informacji niejawnych UE (EUCI), do poziomu odpowiadającego kategorii EU RESTRICTED.

Wraz ze standardem Eurosur (UE) 2019/1986 SKE uniezależniła się od systemu Eurosur, tworząc sieć EGFC (Europejską Straż Graniczną i Przybrzeżną), z której agencja Frontex będzie korzystać do celów bezpiecznej wymiany informacji (w 2023 r. EGFC ma uzyskać status EU CONFIDENTIAL), nie tylko za pośrednictwem aplikacji Eurosur, ale także innych systemów Frontex. Przykładem innego systemu, który uzyska szybki dostęp do wspomnianej sieci EGFC, jest Platforma Dostępu do Wrażliwych Danych, również opracowana przez firmę GMV, która corocznie gromadzi i analizuje stan granic PC, weryfikując je z regulacjami UE i przedstawiając zalecenia mające na celu wprowadzanie udoskonaleń.

Eurosur poprawi swoje zdolności w zakresie łatwiejszej i bezpieczniejszej wymiany informacji, ujednolicając informacje zawarte na obrazach sytuacyjnych i w raportach. Państwa członkowskie będą również musiały zgłaszać wszelką sytuację wywierającą wpływ na zewnętrzne granice UE, za pośrednictwem indywidualnych raportów i ostrzeżeń, a także informować o wszelkich incydentach i operacjach związanych z poszukiwaniem i ratownictwem. Współpraca z krajami trzecimi również ulegnie poprawie poprzez tworzenie i udostępnianie im konkretnych obrazów sytuacji.

Pierwszym krokiem w kierunku wymaganej modernizacji dawnej sieci SKE w celu wspierania tych nowych możliwości jest wymiana sprzętu w starych węzłach na urządzenia najnowocześniejszej generacji. Projekt ten jest obecnie realizowany przez firmę GMV i ujawnia potrzebę ścisłej współpracy i doskonałej koordynacji pomiędzy poszczególnymi działami GMV zaangażowanymi w jego realizację, aby zapewnić dokonanie zakupu, produkcję, transport i wdrożenie węzłów w wymaganych terminach zgodnie z zaplanowanym harmonogramem. Trwająca obecnie pandemia COVID-19 stanowi dodatkowe wyzwanie dla tego i tak wysoce już złożonego projektu.

Autor: Jorge Díaz (JJDM)