Zanim odpowiemy na to pytanie, powinniśmy wziąć pod uwagę szerszy kontekst, jako że w okresie od czasów analizy kryptograficznej podczas II wojny światowej – opartej na koncepcji maszyny Turinga – do czasów dzisiejszych zaawansowanych systemów zrobotyzowanych miał miejsce znaczny postęp, zarówno jeśli chodzi o moc obliczeniową, jak i algorytmy, na których opiera się koncepcja sztucznej inteligencji. 

Zastosowanie sztucznej inteligencji w obronności nie jest niczym nowym: mimo że w niektórych przypadkach postęp technologiczny w obronności nie jest tak widoczny jak w sferze cywilnej, wykorzystanie sztucznej inteligencji zwiększa możliwości systemów wojskowych. Jej przyjmowanie jest prawdopodobnie bardziej stopniowe niż w sferze cywilnej, jednakże ewolucja konfliktów oraz pojawienie się nowych przestrzeni informacyjnych sprawiają, że systemy oparte na sztucznej inteligencji, które wspierają podejmowanie decyzji i różne procesy analizy danych, stają się coraz bardziej potrzebne.

Istnieje wiele obszarów zastosowania sztucznej inteligencji w systemach wojskowych i była ona wykorzystywana na różne sposoby od dziesięcioleci, choć dopiero od lat 2000. stało się to powszechne, głównie ze względu na szybką ewolucję technologii informatycznych. Niektóre z najważniejszych kamieni milowych tej rewolucji technologicznej to: upowszechnienie się szerokopasmowego i szybkiego dostępu do Internetu; ewolucja sieci komórkowych z 3G do 4G, a obecnie do 5G, co zwiększyło szybkość i przepustowość transmisji danych, umożliwiając zaawansowane zastosowania; jak również pojawienie się koncepcji chmury, która zmienia sposób przechowywania i przetwarzania danych, a także dostępu do nich, pozwalając na bezprecedensową skalowalność oraz elastyczność. Oprócz tego mamy do czynienia z innymi, bardziej specyficznymi postępami w przetwarzaniu danych, takimi jak na przykład rozwój głębokich sieci neuronowych, które umożliwiły ewolucję systemów uczenia maszynowego; aplikacje do rozpoznawania obrazu, głosu, przetwarzanie naturalnego języka, automatyzacja i autonomiczna nawigacja; oraz wiele innych aplikacji, które w ostatnich latach dynamicznie się rozwijały.

Do tej pory nie zgłębiałem koncepcji systemów data intelligence, być może dlatego, że jest to jeden z najbardziej abstrakcyjnych i najszerszych obszarów. Systemy wywiadowcze każdego dnia stają przed nowymi wyzwaniami, które sprawiają, że niezbędna jest możliwość analizowania dużych ilości danych z heterogenicznych źródeł, zawierających je w formie ustrukturyzowanej i nieustrukturyzowanej. Aby poradzić sobie z tymi wszystkimi danymi i przekształcić ich ogromną ilość w użyteczne oraz możliwe do wykorzystania informacje, konieczne jest opracowanie narzędzi do odkrywania wzorców i tendencji, a także specjalnych narzędzi do wizualizacji danych. Platformy analizy danych powinny przede wszystkim umożliwiać podejmowanie bardziej świadomych decyzji. W tej części należy wspomnieć o technologiach multimodalnych, które zmieniają sposób, w jaki wchodzimy w interakcję z danymi, zapewniając bardziej intuicyjne i dostępne interfejsy, pozwalające użytkownikowi zapoznać się z informacjami w najbardziej efektywny oraz wydajny sposób. Są to na przykład interaktywne pulpity nawigacyjne, wirtualni asystenci, rozszerzona rzeczywistość, zautomatyzowane systemy i wszelkie inne elementy, które pozwalają skrócić czas potrzebny na wyszukiwanie, sprawdzanie czy analizowanie danych.

W sektorze obronnym technologie te doprowadziły do stworzenia bardziej zaawansowanych i wydajnych systemów, od nadzoru czy rozpoznania po cyberbezpieczeństwo oraz wojskową logistykę. Obszar operacyjny generuje wiele danych, a sztuczna inteligencja zapewnia możliwość ich filtrowania i uzyskiwania przydatnych informacji, które da się łatwiej przetwarzać. Sztuczna inteligencja oraz systemy autonomiczne przekształcają operacje wojskowe, usprawniając podejmowanie decyzji i zwiększając zdolność reagowania na zagrożenia. Sektor wojskowy musi zatem nadal przyjmować praktyki sektora cywilnego w zakresie stosowania sztucznej inteligencji, aby w pełni wykorzystać innowacje technologiczne oraz poprawić swoje możliwości. 

Istnieją jednak pewne szczególne kwestie, którymi należy zająć się wcześniej, takie jak wyzwania etyczne, prawne i te związane z bezpieczeństwem, powstałe w związku z wykorzystaniem sztucznej inteligencji w obronności. Ten ostatni aspekt wiąże się z koncepcją „sztucznej inteligencji godnej zaufania”, która obejmuje rozwój i wykorzystanie bezpiecznych, przejrzystych, odpowiedzialnych oraz etycznych systemów sztucznej inteligencji. Systemy sztucznej inteligencji muszą być w stanie wyjaśnić swoje decyzje, procesy muszą być możliwe do skontrolowania, a to wymaga między innymi ustanowienia ram regulacyjnych, które będą wyznaczać kierunki rozwoju i wykorzystania sztucznej inteligencji w obronności.

W GMV każdego dnia obserwujemy, jak rodzą się różne inicjatywy mające na celu zwiększenie wykorzystania sztucznej inteligencji. Zarówno Europejska Agencja Obrony (EDA), jak i Komisja Europejska, za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Obronnego (EDF), podejmują wysiłki w celu zdefiniowania ogólnej strategii wzmocnienia bezpieczeństwa i obronności Europy poprzez wykorzystanie innowacyjnych technologii. Europejski Fundusz Obronny zapewnia zakrojone na szeroką skalę finansowanie projektów badawczo-rozwojowych, w tym tych koncentrujących się na nowych technologiach, takich jak sztuczna inteligencja. Fundusz składa się z dwóch głównych komponentów. Pierwszy to badania poprzez wsparcie dla projektów badawczo-rozwojowych. W tym przypadku EDF finansuje wspólne projekty badawcze rozwijające innowacyjne i przełomowe technologie w dziedzinie obronności, a sztuczna inteligencja jest priorytetowym obszarem w ramach tych projektów. Drugi komponent koncentruje się natomiast na rozwoju zdolności obronnych poprzez prototypowanie, mające na celu przeniesienie innowacji z fazy badań do praktycznego wdrożenia. W ten sposób finansowane są inicjatywy zmierzające do poprawy zdolności obronnych państw członkowskich poprzez integrację sztucznej inteligencji z istniejącymi systemami, takimi jak pojazdy autonomiczne, drony, systemy dowodzenia i kontroli itp.

I tak dochodzimy do momentu, w którym musimy odpowiedzieć na pytanie zadane na początku tego tekstu: czy sztuczna inteligencja jest już obecna w sektorze obronności? Odpowiedź jest jasna: zawsze była w nim obecna, przy czym teraz stała się jego nieodzownym elementem. Nie ulega wątpliwości, że w nadchodzących latach będziemy świadkami prawdziwej rewolucji, w ramach której tradycyjne systemy będą współistnieć z najbardziej przełomowymi technologiami. Jesteśmy przekonani, że sztuczna inteligencja ma potencjał, aby przekształcić sektor obronności, a przekonanie to znajduje odzwierciedlenie w wyżej wymienionych inicjatywach oraz programach realizowanych w Europie, w które firma GMV jest i będzie aktywnie zaangażowana.

Autor(ka): Vicente Javier de Ayala